Con rối không bị thao túng

Đáp Kỷ nhanh chóng nhận ra mình đã lầm. Vị hoàng đế mà bà luôn muốn kiểm soát không hề yếu đuối như bà nghĩ. Thạc Đức Bát Thích thực ra là một người mạnh mẽ, có nhiều tham vọng lớn. Sau nhiều nỗ lực thao túng không thành, Thái hoàng thái hậu than:"Biết thế ta chẳng lập thằng oắt con cứng đầu này" rồi bỏ cuộc. Thực tế, dù thừa tướng Thiếp Mộc Điệp nắm quyền hành lớn trong triều, thường xuyên đàn áp các đối thủ của mình trong những cuộc thanh trừng, nhưng Hoàng đế đã tái khôi phục quyền lực sau cái chết của ông ta[4].

Ngay từ đầu triều đại, Nguyên Anh Tông đã cho thấy sự độc lập chính trị và nghị quyết vươn lên nhiều năm. Mùa hè năm 1320, một trong những động thái chống đối Đáp Kỷ và Thiếp Mộc Điệp là bổ nhiệm Bái Trú, người của bộ lạc hiển hách Jalayir làm quan lớn ở cánh tả, điều này đã mang lại cho Hoàng đế một số lợi thế chính trị. Tuy Thiếp Mộc Điệp có quyền lực tối cao nhưng Bái Trú, chỉ huy của kheshig, hậu duệ của Mộc Hoa Lê (vị tướng nổi tiếng của Thành Cát Tư Hãn) được giáo dục tốt về Nho giáo nên dù chỉ mới 21 tuổi đã được Hoàng đế chú trọng hơn cả. Ông dần thay thế cả vị trí của Thiếp Mộc Điệp[5].

Vừa lên ngôi, Nguyên Anh Tông thực hiện rất nhiều cải cách. Một mặt duy trì lối cai trị kiểu Hán pháp, mặt khác khắc phục vấn đề tài chính của đất nước đang rơi vào khủng hoảng. Ông cải cách mạnh mẽ đối với chế độ chọn Đại hãn Mông Cổ. Tuy vậy, Giới quý tộc Mông Cổ vô cùng bất mãn với chính sách xóa bỏ quốc lễ của Anh Tông nên chưa được bao lâu sau khi đăng cơ, Nguyên Anh Tông đã nhanh chóng bị cô lập và bị nhiều người phản đối.

Ngai vàng của ông nhanh chóng trở thành tâm điểm để các quan chức học giả Nho giáo bảy tỏ lòng trung thành trong cuộc đấu tranh chống lại thế lực hùng mạnh của Thiếp Mộc Điệp. Thạc Đức Bát Thích luôn trong tâm thế chuẩn bị kĩ lưỡng, vì vậy ông được giáo dục tốt tiếng Trung như cha mình. Bị ảnh hưởng sâu sắc bởi Nho giáo và Phật giáo, Thạc Đức Bát Thích có thể trích dẫn những bài thơ Đường và được đánh giá là một nhà thư pháp có tài.

Bên cạnh Nho giáo, Nguyên Anh Tông cũng có nhiều hoạt động liên quan đến Phật giáo. Năm 1321, Anh Tông đã xây dựng một ngôi chùa Phật giáo để vinh danh "Lạt-ma Phags-pa" trên vùng núi phía tây Đại Đô[6], và khi bị pháp quan chỉ trích, ông đã xử tử vài người trong số họ, trong đó có một sĩ quan nổi tiếng tên là Soyaoelhatimichi, người có tổ tiên trung thành với Hoàng gia Mông Cổ. Mặt khác, Hồi giáo phải chịu sự phân biệt đối xử vô cùng nghiêm trọng suốt thời trị vì củ Nguyên Anh Tông. Nhiều thông tin dẫn chứng Hoàng đế ra lệnh phá hủy một ngôi đền được xây dựng bởi người Hồi giáo, tại Thượng Đô và cấm họ mua nô lệ từ người Mông Cổ và bán lại cho người Trung Quốc[7].

Để dân giàu nước mạnh, Nguyên Anh Tông đã thực hiện nhiều cải cách khác nhau. Về kinh tế, ông thực thi tiết kiệm chi tiêu, tinh giảm cơ cấu. Với những người dân lưu tán khắp nơi, ông vỗ về an ủi bằng cách ban thêm cho họ ruộng đất, lương thực, trâu ngựa. Đối với những nơi gặp nạn đói và thiếu lương thực trầm trọng, ông ra lệnh cấm người dân uống rượu và giết trâu, bò, ngựa. Về chính trị, Anh Tông thực hiện một loạt biện pháp nhằm tập trung quyền lực tại trung ương. Ông cấm giáo sĩ giao du với chư vương, cấm trung thư tỉnh không được tiết lộ cơ mật, dân chúng không được nói năng hồ đồ về chính sách cai trị của ông.

Khác hẳn vua cha Nhân Tông ngày đó, Nguyên Anh Tông căm ghét người Hán. Ông cấm người Hán dùng binh khí đi săn, cấm họ không được luyện tập võ nghệ và không được họp chợ đêm. Cựu hoàng đế Tống Cung Tông từng ngâm thơ thể hiện sự căm thù đối với người Mông Cổ, liền bị ông hạ lệnh xử tử. Tuy nhiên, ông lại rất chú trọng việc học văn hoá của người Hán, hạ lệnh đãi ngộ đặc biệt cho những người là con cháu của Khổng Tử và tôn sùng họ.

Nguyên Anh Tông được ghi nhận là biết tiếp thu ý kiến người khác. Ông từng bổ nhiệm Bột La Đài làm Thái thường sở lệnh, còn viên quan Bái Trú từng là một phe của Anh Tông cũng được trọng dụng. Có lần vào dịp Tết Nguyên Đán, Anh Tông muốn kết hoa, giăng đèn trang trí Đại Đô trong ngày Tết. Tuy vậy, trung thư sảnh sự Trương Dưỡng Hạo khuyên đất nước đang khó khăn, xin hoàng đế thực hiện chủ trương tiết kiệm, thế là Anh Tông đã khen thưởng Trương Dưỡng Hạo và huỷ bỏ ý định này.

Nắm đại quyền

Năm 1322, Thái hoàng thái hậu Đáp Kỷ và thừa tướng Thiếp Mộc Điệp Nhi qua đời. Anh Tông cuối cùng đã thâu tóm mọi quyền hành trong triều[8] và nhanh chóng triệt hạ phe Hoằng Cát Lạt thị khỏi chính quyền mới do mình lãnh đạo. Sự đàn áp nghiêm trọng các phe phái đối lập bao gồm tước quyền sở hữu và tài sản của Thiếp Mộc Điệp, đày con trai Thiếp Mộc Điệp vào ngục và xử tử. Mặt khác, ông thăng Bái Trú làm Thừa tướng, xem Bái Trú là đồng minh mạnh mẽ của mình. Ngoài ra, họ loại bỏ khá nhiều hạ nhân có bổn phận hầu hạ Hoàng thái hậu và Hoàng hậu[9]. Việc gia tăng thực thi chủ nghĩa Tống Nho đã giúp nới rộng giới hạn của phụ nữ Mông Cổ, họ được phép di chuyển tự do hơn ở nơi công cộng[10].

Sau đó Nguyên Anh Tông tiếp tục thực hiện một loạt chính sách nữa dựa trên nguyên tắc Nho giáo, tiếp tục các chính sách của cha để tích cực thúc đẩy văn hóa Trung Quốc. Thứ nhất, ông trọng dụng một lượng lớn Nho thần và quan lại địa phương người Hán, nhiều người đã từ chức khi Thiếp Mộc Điệp nắm quyền. Đứng đầu danh sách này, Trương Quế, một viên quan kỳ cựu, được bổ nhiệm lại làm quản lý các vấn đề chính phủ và trở thành đối tác chính của Bái Trú trong việc tiến hành cải cách. Ngoài ba học giả cao tuổi được bổ nhiệm làm ủy viên Hội đồng Cố vấn, bảy học giả nổi tiếng đã được bổ nhiệm vào Hàn Lâm Viện. Thứ hai, ông bãi bỏ viện Huy chính và những quan lại vô dụng. Thú ba ông thực thi chính sách trợ dịch. Thú tư ông cho giảm bớt lao dịch. Thứ năm ông thẩm định và ban ra [Đại Nguyên thông chế; 大元通制] bao gồm các tổ chức toàn diện của Đại Nguyên. Bộ sưu tập khổng lồ gồm nhiều quy tắc và quy định của nhà Nguyên do cha Nguyên Anh Tông định ra, đã được sửa đổi để hợp lý hóa chính quyền và tạo điều kiện để thực thi công lý.

Hơn nữa, để giảm bớt gánh nặng lao động của các địa chủ nhỏ, chính quyền của Anh Tông đã quy định rằng các địa chủ dành một phần đất nhất định được đăng ký thuộc quyền sở hữu của họ từ đó có thể thu tiền để trang trải chi phí[11].